De oude kerklocatie in Rixtel Adres: Helmondseweg
In 1178 was er al sprake van een kerk in Rixtel. De kerk in Rixtel was een “eigen kerk”, dat
wil zeggen, gesticht door de grondeigenaar, die tevens voldoende middelen voor het
onderhoud waarborgde. Reeds in 1173 of kort daarna schonk Didradis, vrouwe van Rixtel
het patronaat van de verenigde kerken van Helmond en Rixtel aan de abdij van Floreffe
welke schenking de 25ste Maart 1178 door paus Alexander III is bevestigd. De kerk van
Rixtel vereerde de H. Margaretha als haar patrones. Primaire bronnen vermelden
verschillende altaren en beneficiën (geldelijke inkomsten). In 1497 kwam er een nieuw
altaar van de H. Drievuldigheid, samen met dat van Johannes de Doper. Het altaar leverde
een jaaropbrengst van 5 mud rogge op. Op het altaar van de H. Drievuldigheid ruste een
zogenaamd beneficie ten gunste van Helmond.
Bij de belegering van Helmond in 1587 liet de graaf van Hohenlohe door zijn soldaten de
kerk van Rixtel plunderen en in brand steken. Het oorspronkelijke schip werd blijkbaar
vervangen door een vierkante noodbouw op houten pijlers. Nadat de macht over de
Meierij in 1629 aan de Staatsen was gekomen, werd in 1631 de kerk voor het vieren van de
mis gesloten. Na het verbod van rooms-katholieke erediensten in 1648, en de
ingebruikneming door de aanhangers van de gereformeerde religie, zette de aftakeling van
het gebouw in. In 1811 verkocht men de banken en in 1817 kreeg de gemeente
toestemming kerk en toren af te breken. De kerk en toren van Rixtel werden in 1818
gesloopt. De kerk was een uitdrukking van de Gouden Eeuw van Brabant, in welke periode
in kleine dorpen imposante kerken werden gebouwd.
De Malteserhoeve
Waar nu de Helmondse weg loopt, liep lang geleden een van de belangrijkste
handelsroutes uit de middeleeuwen, de Grote Landroute van Keulen naar Antwerpen.
Vanag deze handelsroute waren in de verte de kerk en de toren van Rixtel te zien en de
Malteserhoeve. Al in 1178 n. Chr. was er een kerk in Rixtel. Deze kerk was de moederkerk
voor een groot gebied, dat zich uitstrekte over het huidige Helmond. Vlakbij de kerk lag de
Hoeve, ook wel klooster, bouwhoeve of hofstede genoemd. Op de tekeningen hieronder
is te zien dat het een flinke kerk betrof. De plattegrond laat duidelijk zien hoe de Hoeve
zich verhield ten opzichte van de kerk en hoe de handelsroute er langs liep. Bij de
belegering van Helmond in 1587 liet graaf van Hohenlohe de kerk plunderen en in brand
steken. De kerk werd vervangen door een houten noodbouw. Na de 16e eeuw raakten
beide gebouwen steeds verder in verval. In 1820 werd de ‘Malteserhoeve’ gesloopt. De
alleenstaande toren van Rixtel werd in 1818 afgebroken.
De Malteserhoeve dankt haar naam aan de ‘Malteser Orde’ die is ontstaan in de tijd van
de Kruistochten. De Eerste Kruistocht duurde van 1096 tot 1099 n.Chr. Deze Kruistocht had
als doel Jeruzalem opnieuw te veroveren na de moslimverovering van Levant. Hiervoor
werden verschillende ridderorden gecreëerd. Voorbeelden hiervan zijn de Orde van
Calatrava, de Duitse Orde en de ridderorden die, zoals de orde van Sint Jacob van het
Zwaard, vanuit Spanje en Portugal de Moren bevochten. De meest bekende ridderorden
zijn die van de Tempeliers en de Hospitaalridders. Het was de taak van de Hospitaalridders
om de pelgrims naar het Heilige Land te verzorgen en te beschermen. Na de inname van
Jeruzalem door de Islamitische Saladin in 1187, vluchtten de Hospitaalridders. Keizer Karel
V, gaf hen het eiland Malta als toevluchtsoord. Vandaar de naam ‘Maltezer Orde’. De orde
van de Tempeliers werd in 1118 opgericht en was veel meer gericht op strijd. Rijke edelen
die tot de orde toetraden moesten al hun bezittingen aan de orde schenken. Zo werd ook
de Hoeve bij de kerk van Rixtel in de 13e eeuw door geschonken aan de Tempeliers. De
grote rijkdom en macht die de Tempeliers verwierven, leidde waarschijnlijk tot hun
ondergang. Op vrijdag 13 oktober 1307 werden alle Tempeliers gearresteerd door koning
Filips de Schone onder beschuldiging van ketterij. Sindsdien wordt vrijdag de 13e als
ongeluksdag beschouwd. Na de opheffing van de Tempelorde van Rixtel werd het
Tempeliershuis overgedragen aan de Malteser Orde en werd voortaan Maltezer Hoeve
genoemd
Plattegrond van de kerk van Rixtel en de Maltheser Hoeve anno 1788. De kerk stondtussen
de hoeve en de weg van Helmond naar Rixtel, Coenen, J.:Van Ricstelle tot Aarle-Rixtel.
Archeologie
Deze voormalige kerklocatie maakt deel uit van een archeologisch monumentaal terrein
van hoge waarde. Het betreft een terrein met resten van een kerk en bewoningssporen uit
de late middeleeuwen. Op het terrein bevinden zich vermoedelijk funderingen van een
kerk. Tevens zijn er scherven aangetroffen uit voornamelijk de late middeleeuwen, maar
ook enkele uit de vroege middeleeuwen. Op het terrein zouden in de late middeleeuwen
een aantal hoeven hebben gestaan (Maltheser Hoeve/Hoeve
Vehuse/Tempeliershoeve).Ook zijn er twee afslagen uit het mesolithicum aangetroffen.
Monumentnummer: 4715
Omgeving Waardevol Cultuurlandschap
De landschappelijke ligging mag hier niet onbenoemd blijven. Aarle en Rixtel passen
ondanks dat de kerken en kerktorens verloren zijn gegaan toch goed in de kerktorenroute.
Het gebied is aangemerkt als een Waardevol Cultuurlandschap (WCL) en wordt in
Cultuurhistorische Hoofdstructuur van Peelland geroemd om zijn groene en besloten
karakter, maar ook vanwege de historische gelaagdheid: van alle fasen in de
ontwikkelingsgeschiedenis is wel iets in het landschap overgeleverd. De
verkavelingstructuur is in de afgelopen anderhalve eeuw nauwelijks gewijzigd. De
akkercomplexen hebben hier hun open karakter nog goed behouden.
Filmpje over de geschiedenis: